فرهنگ سوت در ادبيات فوتبال ايران
 

داوران فوتبال ما دردهه 80، نسبت به طيف داوران قديمي تفاوت هاي عمده اي دارند، بدون هيچ تعارفي نسل داوران دهه 70، نسل ضعيفي بودند.نسلي که با جنجال هاي به وجود آمده ، عنان قضاوت هاي داربي را در اين دهه به داوران خارجي سپردند.بر اين اساس شايد بتوان دوران دهه 60 را با شباهتي بيشتر نسبت به نسل مقتدم به عنوان معيار و مقياسي با داوران دهه 80 قياس کرد.
داوران دهه 60 فوتبال ما خصوصيات کاملاً متفاوتي با داوران دهه 80 دارند.به طور فهرست وار ، مردان دهه 60، فوتبالي تر، مدبرتر و داري سوابق حضور در ميادين فوتبالي هستند ، اما مردان دهه 80 جوان تر تحصيلکرده تر اما فوتبال نکرده تر هستند!
اگر بخواهيم مهم ترين داوران دهه 50 و60 فوتبال را نام ببريم، به نام هايي چون جعفر نامدار ، داوود حيدري ، داوود نصيري ،ارشد برازنده ، محمد صالحي ،محسن زماني ،منوچهر نظري ،بهمن بهلولي ،حميد خوشخوان ،ابوالقاسم حاج ابوالحسن ،عبدالرضا موزون، هادي دزفولي ، هروس باغوميان و محمد رياحي بر مي خوريم.
بد نيست نگاهي هم به کارنامه عملکرد بازيکنان گذشته فوتبال ايران که داور شدند داشته باشيم.
داوود حيدري و رضا حيدري ، هر دو بازيکن تيم ملي و باشگاه دارايي تهران و همبازي مصطفي عرب ، غلامحسين نوريان ، عزيز اصلي ، کنستانت داويد خانيان و ناصر نو آموز بودند.
جعفر نامدار در مسابقات جام ملت هاي 1960 در کرالاي هندوستان ، عضويت تيم ملي را داشت.اتفاقاً او جزو همان دسته اي بود که به علت حمل طلا توسط پليس هندوستان دستگير شد.
داوود نصيري ،همزنان با آن که داور فوتبال بود،سرمربيگري تيم ملي کشورمان را هم برعهده داشت؛ شان يک داورقديمي فوتبال اين بود!محمد رياحي بازيکن تيم شاهين و از مهاجمان گلزن بود.او همبازي همايون بهزادي ، ناظم گنجاپور، حسينعلي کلاني ،جعفر کاشاني، حميد جاسميان و...بود.دردهه 80 ، داوران خوبي عهده دار قضاوت مسابقات فوتبال شدند که از حيث حجم قضاوت و نوع عملکرد ،مسعود مرادي ، محسن قهرماني ، سعيد مظفري زاده ،خداداد افشاريان ، علي خسروي ، محسن ترکي ، عليرضا فغاني ، تورج حق وردي ،فريدون اصفهانيان محمود رفيعي ، هدايت ممبيني و نويد مظفري از سايرين مهم تر بوده اند.اما خوب است مقايسه اي اجمالي بر کار داوران دهه 60 و 80 داشته باشيم.
دهه 60:عباس مقدس زاده
دهه 80 محسن قهرماني
مقدس زاده از داوران قلدرفوتبال ما دردهه 60 بود.اخم که مي کرد بازيکن ها سرشان را پايين مي انداختند.درست مثل جک تيلور،داور معروف انگليسي!قهرماني هم همين طوراست.بارها تصوير او در حال داد و فرياد کشيدن بر سر بازيکنان درمطبوعات چاپ شده است ؛ البته مقدس زاده به هيچ وجه اهل ليپوساکشن و رژيم هاي غذايي طولاني نبود.ذوالفقار نسب تعريف مي کرد که جک تيلور و مقدس زاده را که مي ديدم ، مثل دوران مدرسه احساس ترس وجودم را فرا مي گرفت.
دهه 60:هادي دزفولي
دهه 80:عليرضا فغاني
ازمهمترين خصوصيات هادي دزفولي،داورخوب دهه 60 پرنوسان بودن اوست.البته دزفولي همواره جز بهترين ها بود.اما از سربد شانسي او،هرچه درباره برخي مقايسه ها خصوصيات مثبت به ذهن مان مي رسيد درباره او يک خصوصيت منفي بيشتر به چشم مان مي آمد!عليرضا فغاني ، پديده داوري ساليان اخير ،شباهت بسياري به دزفولي دارد.قضاوت خوب دزفولي در داربي دي ماه 69 که به اخراج شاهين بياني و رحيم يوسفي بعد از آشتي زورکي آن ها منجر شد.از يادها نمي رود.
دهه 60:محمد صالحي
دهه 80:محسن ترکي
نظم بسياربالا(ديسيپلين )و اداره بازي ها با شيوه اي خشک،بي لبخند و سختگيرانه از خصوصيات مهم اين دو بود.صالحي 5 بار داربي بزرگ پايتخت را سوت زد و جالب آن که بعد از تعويض دوباره قضاوت داربي به داوران ايراني ، محسن ترکي دوباره اين بازي را سوت زده است.نسل مردان فوتبالي دهه 60،70 محمد صالحي را عادل ترين داور مي شناخنتند و امروزي ها هم درباه محسن ترکي چنين نظري دارند.البته ترکي نسبت به صالحي کارت هاي قرمز بيشتري از جيبش خارج مي کند.
دهه 60:محسن زماني
دهه 80:سعيد مظفري زاده
مهم ترين خصوصيت اين دو.فرهنگ بالاي رفتاري و مديريت قدرتمند داخل ميدان بود.زماني در بهمن 70 يکي از مهم ترين داربي ها را بدون دادن حتي يک کارت زرد قضاوت کرد.سعيد مظفري زاده هم خصوصياتي کاملاً مشابه با محسن زماني دارد.و فوتبال داخل ميدان را مديريت مي کند.احتمالاً در جهت همين امر مديريت او مجبور است گاهي هم مصلحت انديشانه سوت بزند.وقت اضافه پرسپوليس ـ سپاهان ارديبهشت 86 که به 7 دقيقه رسيد و با گل قهرماني پرسپليس به پايان رسيد را که به ياد دارديد!
دهه 60:منوچهرنظري
دهه 80:هدايت ممبيني
شايد بي ادبي باشد که براي تشريح خصوصيات اين دو از واژه «خنثي »بهره ببريم اما اين دو مرد، جزو انسان هايي هستند که معمولا ًبا لبخند ميانه خوبي ندارند.به اعمال قانون اعتقاد دارند اما حاضر نيستند براي القاي قانون درچشم مخاطب خود نگاه کنند.اگر اين دو، معلم مدرسه مي شوند قطعاً معلم هاي بد اخلاقي بودند.کمتر اهل مصاحبه و جار و جنجال بوده اند،البته نه از سر آرامش بلکه به علت خصوصيت اخلاقي خاص شان!شايد ممبيني هم مثل سلف خود روزي به رياست کميته داوران برسد.
دهه 60:هروس باغوميان
دهه 80:تورج حق وردي
هروس باغوميان از داوران خوب ارمني فوتبال ما بود که سال قبل به رحمت خدا رفت.او صاحب آرامش بسيار،شخصيت خوب و همچنين يکدستي فوق العاده اي در نوع قضاوت هايش بود.تاغوميان يک بار قضاوت پرسپوليس ـ استقلال سال 58 را بر عهده داشت که بازي به جنجال کشيده شد.تورج حق وردي هم چنين خصوصيتي دارد.بارزترين خصوصيتي که از او به درد فوتبال مي خورد همين يکنواختي و دوري از فرازو نشيب است.تورج خان جنجالي ترين ديدار جام حذفي را بين استيل و استقلال قضاوت کرد.
دهه 60:بهمن بهلولي
دهه 80:خداداد افشاريان
بهلولي ،مثل افشاريان امروز داور خوبي بود اما مديريت بالاي خود در قضاوت داخل ميدان را به شکلي کاملاً اغراق آميز به نمايش گذاشت ،به همين دليل گهگاه مديريت اوشکل انعطاف مانند داشت.او گاهي براي حفظ جو ورزشگاه سوت مي زد.افشاريان امروزهم چنين خصوصيتي دارد.بهلولي ،آن طور که گفته مي شد هوادار سخت پرسپوليس بود و از پروين براي سوت پايان بازي رخصت مي گرفت. خداداد افشاريان هم گويا دوست صميمي فرهاد کاظمي است و گاهي به همين بهانه مورد انتقاد مطبوعات قرار گرفته است.
دهه 60:حسين خوشخوان
دهه 80:مسعود مرادي
از مهم ترين خصوصياتي که مسعود مرادي دارد اين است که متحمل بيشترين حجم از توهين ها مي شود اما در قبال اين حجم بالا از توهين و بي ادبي ها هيچ گاه از پشت پرده حيا خارج نشده است.او مثل سلف خودش حسين خوشخوان سلطان بي رقيب خويشتن داري است. مرادي بر خلاف ظاهر آرام خود، داوري جنجالي ترين مسابقات سال هاي اخير را به عهده داشته و آگاهي به اعتراف کارشناسان ،خودش در جنجالي شدن آن مسابقات نقش اساسي داشته است.
دهه 60:حميد خوشخوان
دهه 80:علي خسروي
مهم ترين وجه تشابه اين دو،روابط عمومي بالاي آن ها بوده است.آن ها استاد مسلم برون رفت بازي ها ازبن بست بوده اند.هيچ وقت بدون لبخند به کسي کارت نشان نمي دادند و خنده، وجه جدا نشدني از صفات شخصيتي اين دو بوده است.آن ها معمولاً کمتر کسي ترا ناراضي از خودشان مي ديدند.با اين تفاوت که خوشخوان وجهه شيک تري درجامعه داوري و فوتبال داشت و منتقدان وانتقادات کم تري را تحمل مي کرد.خسروي ازلحاظ خبر سازي هم از سلف خود برتر بود.
دهه 60:حسين عسگري
دهه 80:نويد مظفري
از جمله مهم ترين خصوصيات اين دو، ايجاد حس نارضايتي در جامعه فوتبال بعد از قضاوت هاي شان بوده است.آدم هاي خوبي که بالاترين حجم از بازي هاي پر تنش راسوت زده اند.اشتباه بخش لاينفک داوري است اما حجم اشتباهات اين دو ـ هر کدام در مقطع خود ـ تا حدودي بالاتر از حد استاندارد بوده است.حسين عسگري از معدود داوراني بود که به جانبداري استقلال متهم مي شد و يک بار هم بعد از قضاوت در ازبکستان براي نماينده اين تيم در آسيا ، براي استقلال از حريف آينده آن ها اطلاعات جمع آوري کرد.
منبع:تماشاگر شماره 161